Natural Born Vagabond™

Jeden kraj, dwie waluty, trzy władze. 

Człowiek był młodszy, człowiek miał marzenia. Ja na przykład chciałem pojechać na koniec świata. Musiałem dorosnąć, żeby zrozumieć, że świat ma tych końców wiele, i że nie jest to nic szczególnie malowniczego – wprost przeciwnie. Ale marzenia nie poddają się łatwo, i wciąż wydaje mi się, że sprawa końca świata wymaga mojej osobistej interwencji. Dlatego ciągnęło mnie do Mołdawii – kraju, który na mapie wygląda jak jakaś śródlądowa wyspa.
Tekst i zdjęcia: Jędrzej Wojnar.

20 godzin, niedaleko

Dojazd z Polski to rzecz gustu. Można oczywiście samolotem, ale ja wolałem drogę lądową, bo ot tak, wsiąść w Warszawie i wysiąść w Kiszyniowie wydawało mi się nad wyraz niesportowo. Dlatego wybrałem się autobusem z Lublina (4 w ciągu doby) do Lwowa, a potem autobusem ze Lwowa do Kiszyniowa (codziennie o 17 z dworca Stryjskiego). W sumie – około 20 godzin, ale jak się to dobrze ustawi, to wypada trochę czasu we Lwowie, który zawsze jest godzien wizyty. A i obiad zjeść można… Do Kiszyniowa docieram rano, tuż przed dziewiątą. Poznany w autobusie ze Lwowa Amerykanin, na oko 50 latek o archetypicznym imieniu John, po krótkiej lustracji stolicy Mołdawii zza szyb autokaru decyduje się na dalszą podróż do Bukaresztu -Tutaj nic nie ma – mówi. Nie potrafię zaprzeczyć.

Kiszyniów

Etymologię nazwy sobie daruję, jest w wikipedii. Mi się kojarzy wyłącznie z robieniem zapasów na ciężkie czasy. Z daleka miasto wygląda nieźle – jest bardzo, ale to bardzo zielone, ładnie położone na łagodnych wzgórzach poprzedzielanych dolinkami, a dodatkowo przez środek płynie rzeczka, bardzo bojowo nazwana – Byk. Z bliska jest gorzej. Rzeczka to właściwie niemożebnie zaśmiecony, cuchnący ściekami strumień, płynący rowem wykopanym w poprzek miasta. Panoramy ze szczytów wzgórz upstrzone blokowiskami – i tylko wszechobecna zieleń okazuje się wspaniałymi alejami platanów i wielkimi, bardzo ładnymi parkami.

Kiszyniów jest jedyny w swoim rodzaju. Nie znam innej europejskiej stolicy, która tak bardzo nie chce się podobać. Postsowiecki, grubo ciosany rozmach wymieszany z nowobogackim sznytem daje unikalny posmak całkowitego tumiwisizmu. Tutaj po prostu nikomu nie zależy na tym, żeby miasto się prezentowało. Wystarczy, że prezentuje się dom, albo samochód. Kiszyniów sprawia wrażenie miasta zatrzymanego wpół kroku. Niemal na każdym roku widać rozbabraną budowę, na której zakończenie najwyraźniej zabrakło kredytu. Chodniki (jeżeli w ogóle są), mają koszmarne dziury i są bardzo krzywe – ale po ulicach jeżdżą kosztowne samochody. Miasto zabudowane jest głównie sypiącymi się poradzieckimi blokami, które na parterze mają eleganckie sklepy i restauracje. Tak jakby po rozpadzie ZSRR udało się cośtam zmienić na fali pierwszego entuzjazmu, ale na prawdziwą modernizację zabrakło już sił.

Centrum

kiszyniow_25 Ścisłe centrum miasta to park, mini łuczek tryumfalny poświęcony wojnie rosyjsko-tureckiej, cerkiew i pomnik Stefana Wielkiego. Do tego ostatniego warto się przyzwyczaić – jest wszędzie. Hospodar mołdawski Stefan cel Mare si Sfant (Stefan Wielki i Święty) to chyba jedyna znaczna postać historyczna związana z Mołdawią. W związku z tym jest on patronem każdej głównej ulicy, placu czy skweru, jego podobizna zdobi wszystkie banknoty (wyglądające skądinąd zupełnie jak pieniądze z gry Monopoly), liczne są również pomniki dzielnego hospodara. W centrum Kiszyniowa wyróżniają się również budynki parlamentu i rządu. Gigantyczne. Ogromne. Potężne. Władze Mołdawii mają rozmach, przynajmniej jeśli chodzi o siedziby. Przy głównej ulicy usadowił się również ciężki gmach ambasady Rosji, żeby nikt nie miał wątpliwości kto tu pilnuje swoich interesów.

Na południe od centrum, podążając wzdłuż Bulevardul Stefan cel Mare si Sfant rozciąga się kiszyniowski downtown. Jego charakterystyczną budowlą jest biurowiec z lustrzaną, szklaną fasadą, pasującą do postsowieckiej zabudowy jak pięść do nosa. Uwagę zwraca także hotel Cosmos i stojący przed nim pomnik jakiegoś czerwonoarmiejca na koniu.

Z głównej ulicy warto jednak odbić na północny wschód. Dyskretnie ukryta Piata Centrala to fantastyczny bazar, taki, o którym w Polsce już dawno zapomnieliśmy. Jest tu wszystko – ubrania, AGD, żywność, części maszyn, elektronika, mięso, ryby i tak dalej. Zmordowani klienci mogą posilić się placintą, czyli plackiem z drożdżowego ciasta, smażonym na głębokim oleju z twarogiem (cu branza), ziemniakami (cu kartofi), kapustą (cu varza) lub mięsem (cu carne). W centralnej części placu stoi zawsze pewien Nigeryjczyk sprzedający rozmaite herbaty. Z licznych naszywek i przypinek na ubraniu można wnosić, że jest on zagorzałym zwolennikiem integracji Mołdawii z Unią Europejską. A za bazarem jest sprytnie ukryty wśród straganów ze wszystkim dworzec autobusowy Autogara Central – gdyby ktoś szukał.

Bloki

Kiszyniów to przede wszystkim bloki. Małych nie ma wcale. Są tylko duże, dominuje klasyczna diewietetażka wymyślona przez radzieckich urbanistów w czasach Chruszczowa. Prócz tego buduje się nowe apartamentowce, przy czym nowe – znaczy tyle, że niedawno zbudowane, bo ich architekci głowami tkwią nadal w latach 70. Najsłynniejszym blokiem w stolicy i w całej Mołdawii jest 25 piętrowa Brama Kiszyniowa. Wygląda to jak dwa gigantyczne kły sterczące na wjeździe do miasta od strony lotniska. Bloki – chruszczowki sypią się z przyczyn naturalnych, te nowsze – z niedbalstwa wykonawców. W połączeniu z rozrośniętymi, nigdy nie przycinanymi krzaczorami zarastającymi wszystkie miejsca nie mogące służyć za parking dla aut, całość sprawia wrażenie, jakby miasto było opuszczone przez ostatnie 15 lat, i dopiero niedawno je ponownie zaludniono. Wrażenia dopełniają liczne niedokończone budowy i niemiłosiernie powykręcane chodniki.